ฉากแห่งชีวิตจ้าวและไพร่ของชาวลิเก
Scene of Life Potentate and Proletariat of Likay Performers

รัตนะ บัวสนธ์1 จารุนันท์ ขวัญแน่น2
ประจิม เมืองแก้ว3 เพชรรัตน์ สายนำพามีลาภ4
รัตน์ทญา โชติวัฒนาชัย5

บทคัดย่อ

                 การวิจัยเรื่อง ฉากแห่งชีวิตจ้าวและไพร่ของชาวลิเก
มีจุดมุ่งหมายเพื่อ 1) ศึกษาวิวัฒนาการของชาวลิเก 2) ศึกษา
การปรับเปลี่ยนตนเองและรูปแบบการแสดงของชาวลิเกให้
อยู่รอดและทันต่อเหตุการณ์สังคมศึกษา 3)ศึกษาชีวิตในฉาก
และชีวิตจริงของชาวลิเก 4)ศึกษาวิธีการขึ้นแสดงสดของ
ลิเก การไหว้ครู และการถ่ายทอดความรู้พื้นฐานด้านการแสดง
ของชาวลิเกและ5)ศึกษามุมมองของชาวลิเกและคนรอบข้าง
ที่มีต่อการอยู่รอดของลิเกพิษณุโลก ซึ่งใช้สนามวิจัยคือลิเก
คณะวาสนาดาวเหนือ บริเวณชุมชนวัดท่ามะปราง จังหวัดพิษณุโลก
การวิจัยครั้งนี้ใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative
Research) ใช้แบบแผนการศึกษา โดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิง
คุณภาพ แบบแผนการศึกษารายกรณีกรณีศึกษาคณะลิเก
วาสนาดาวเหนือ ใช้เทคนิควิธีการเก็บรวบรวมข้อมูล คือ
การศึกษาเอกสาร การสัมภาษณ์แบบไม่มีโครงสร้าง
การสัมภาษณ์ระดับลึกและการสังเกตแบบมีส่วนร่วม
วิเคราะห์ข้อมูลที่ได้จากเอกสาร การสัมภาษณ์ และการ
สังเกต ด้วยวิธีวิเคราะห์เนื้อหาและวิธีวิเคราะห์สรุปอุปนัย
ผลการศึกษาพบว่า
               1. วิวัฒนาการของชาวลิเก คณะวาสนาดาวเหนือ
ก่อตั้งโดยนางวาสนา สิงหพันธุ์(แม่วาส) และดูแลร่วมกัน
กับนายปรีชา สิงหพันธุ์(พ่อปรีชา) และในปัจจุบันลูกชาย
คือลุงน้อย “ดาวน้อยดาวเหนือ” ได้เข้ามาช่วยดูแลคณะลิเก
และในแต่ละระยะได้ศึกษาในประเด็นของค่าจ้างค่าแสดง
รายได้ตัวแสดงแต่ละตัว เช่น ตัวพระเอก นางเอก ตัวโกง
ตัวตลก ฯลฯ รายได้ของโต้โผ ค่าตอบแทนวงปี่พาทย์
รายรับรายจ่ายของคณะลิเก ค่าใช้จ่ายชุดลิเก การจัด
รูปแบบคณะ/รูปแบบการแสดง ซึ่งจะปรับเปลี่ยนไป
ตามยุคสมัย

อ่านต่อ

วิถีพอเพียงของคนเพียงพอ
Sufficiency Economy Lifestyle of Adequate Person

รัตนะ บัวสนธ์1 วิโรจน์ มงคลเทพ2
ผกามาศ บุญเผือก3 จันทรัตน์ สารีคำ4 อังควิภา เอี่ยมสะอาด5

บทคัดย่อ

                  การวิจัยครั้งนี้เป็นการศึกษาโดยใช้ระเบียบวิธีวิจัย
เชิงคุณภาพ แบบแผนการศึกษารายกรณีมีจุดมุ่งหมายเพื่อ
ศึกษาประวัติชีวิต ผลงาน แนวคิด และวิถีชีวิตตามหลัก
เศรษฐกิจพอเพียง รวมทั้งศึกษาปัจจัยที่ส่งผลต่อความสำเร็จ
ในการปฏิบัติตามหลักเศรษฐกิจพอเพียงของกรณีศึกษา
คือ ลุงทองปาน เผ่าโสภา เป็นบุคคลที่ได้รับการยกย่องให้เป็น
ปราชญ์ชาวบ้าน โดยได้รับรางวัลเกษตรกรด้านเศรษฐกิจ
พอเพียง ในปี พ.ศ. 2551 เป็นผู้ก่อตั้งและเป็นประธานศูนย์
การเรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียงชุมชนตำบลหนองกุลา
อำเภอบางระกำ จังหวัดพิษณุโลก ใช้เทคนิควิธีการเก็บรวบรวม
ข้อมูล คือการศึกษาเอกสาร การสัมภาษณ์แบบไม่มีโครงสร้าง
การสัมภาษณ์ระดับลึก และการสังเกตแบบมีส่วนร่วม
วิเคราะห์ข้อมูลที่ได้จากเอกสาร การสัมภาษณ์ และ
การสังเกต ด้วยวิธีวิเคราะห์เนื้อหาและวิธีวิเคราะห์สรุป
อุปนัย ผลการวิจัยสรุปได้ดังนี้
                  ชีวิตในวัยเด็กลุงทองปานค่อนข้างลำบาก ครอบครัว
มีอาชีพทำนาและมีฐานะค่อนข้างยากจน เมื่อบิดาหรือผู้นำหลัก
ของครอบครัวได้เสียชีวิตลง ลุงทองปานจึงต้องทำหน้าที่เป็น
ผู้นำหลักของครอบครัวแทนบิดาของตน จนได้สืบทอดการทำนา
จากบรรพบุรุษในที่นาของตน ลุงทองปานจบการศึกษาสูงสุด
ในระดับประถมศึกษาชั้นปีที่ 4 อีกทั้งได้ศึกษาหาความรู้ระหว่าง
บวช เพื่อทดแทนบุญคุณบิดามารดา จึงทำให้ตนอ่านออกเขียน
ได้มากขึ้นจากการฝึกสมาธิ ลุงทองปานได้เริ่มต้นทำ
การเกษตรจากการปลูกฝังของบิดามารดาที่มีอาชีพทำนา
และอีกแรงปลูกฝังหนึ่ง คือ สำนักสันติอโศก
ที่ได้ทำให้ลุงทองปานได้เรียนรู้การทำเกษตรอินทรีย์
และได้น้อมนำหลักเศรษฐกิจพอเพียงมาประยุกต์ใช้ในชีวิต
ของตน ตั้งแต่ ปี พ.ศ. 2540 มาจนถึงปัจจุบัน ลุงทองปานเริ่ม
สร้างครอบครัว ครั้นที่ตนได้เข้าร่วมกิจกรรมของเครือข่าย
สันติอโศก จึงได้พบกับป้าทวีปซึ่งที่เป็นผู้หนึ่งที่ศรัทธาในสันติ
อโศก โดยทั้งสองมีลูกชายด้วยกัน 1 คน ลุงทองปานและ
ครอบครัวได้ตั้งหลักปักฐานอยู่ที่บ้านหนองปลวก ตำบล
หนองกุลา อำเภอบางระกำ จังหวัดพิษณุโลก ประกอบ
อาชีพเกษตรกรรมแบบผสมผสานในพื้นที่ของตน โดย
ได้ปลูกผักปลอดสารพิษ ปลูกข้าว เพาะเห็ด และทำ
ปุ๋ยอินทรีย์ จากองค์ความรู้

อ่านต่อ

แผงเช่าพระ : คือศรัทธาความเชื่อหรือเพียงเพื่อการพาณิชย์
Amulet Stalls : The Faith, Beliefs or Just Commercial

รัตนะ บัวสนธ์1 บัญชา ศรีสมบัติ2
รัมภา กุณพันธนาภา3 อุทัย สุวรรณผิว4 บัญชาพิพัฒน์ โสดา5

บทคัดย่อ

                   รายงานการวิจัยเรื่อง แผงเช่าพระ : คือศรัทธา
ความเชื่อหรือเพียงเพื่อการพาณิชย์ มีจุดมุ่งหมายเพื่อ 1)
ศึกษากระบวนการการเข้าสู่อาชีพตั้งแผงเช่า-บูชาพระ
เครื่อง 2) ศึกษาแรงจูงใจเทคนิค กลยุทธ์ การซื้อขายแลก
เปลี่ยนพระเครื่อง และ 3) ศึกษาถึงวงเงินที่เกิดจากธุรกิจ
การเช่า-บูชาพระเครื่อง ของผู้ประกอบการแผงเช่า-บูชา
พระเครื่อง ซึ่งใช้สนามวิจัยคือแผงเช่า-บูชาพระเครื่อง
บริเวณวัดแห่งหนึ่งในจังหวัดพิษณุโลก การวิจัยครั้งนี้
ใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ ใช้แบบแผนการศึกษา
รายพหุกรณี โดยมีกรณีศึกษาทั้งสิ้น 3 กรณีศึกษา ผู้วิจัย
ใช้การเลือกตัวอย่างแบบ การเลือกกรณีตามแบบทั่วไป
และการเลือกกรณีแตกต่างหรือไม่สอดคล้อง เพื่อให้
รายละเอียดตามจุดมุ่งหมายของการวิจัย เครื่องมือวิจัย
ได้แก่ตัวผู้วิจัยเอง โดยทำการสังเกตแบบมีส่วนร่วม
ในฐานะผู้สังเกตผลการศึกษาพบว่า
               1) กระบวนการเข้าสู่อาชีพตั้งแผงเช่า-บูชาพระเครื่อง
ผู้ประกอบการแต่ละรายที่จะเข้าสู่อาชีพตั้งแผงเช่า-บูชา
พระเครื่องนั้น จะต้องมีผู้รู้จักที่ประกอบอาชีพนี้ก่อนแล้ว
ซึ่งอาจเป็นญาติ หรือเป็นเพื่อนก็ได้โดยการเข้ามา
ประกอบอาชีพนี้จะต้องมีเครือข่ายเฉพาะของตนเอง
เพื่อเป็นการระบาย พระเครื่องที่ตนมีอยู่
การขายนั้นมีทั้งเป็นอาชีพหลักและอาชีพเสริม ทั้งนี้ขึ้น
อยู่กับภูมิหลังของผู้ค้าแต่ละคนซึ่งแตกต่างกัน ซึ่ง
หากผู้ประกอบการเป็นข้าราชการหรืออดีตข้าราชการ
หรือผู้ที่มีรายได้ประจำ จะประกอบอาชีพนี้เป็นอาชีพ
เสริม ส่วนผู้ที่ไม่ได้ประกอบอาชีพที่มีรายได้ประจำจะ
ประกอบอาชีพนี้เป็นอาชีพหลัก
                 2) กลยุทธ์การซื้อขายแลกเปลี่ยนพระเครื่อง
ของผู้ประกอบการแต่ละราย ทั้งระดับทั่วไปและระดับเซียน
พระ พบว่าแต่ละรายนั้นต่างหาจุดเด่นให้กับแผงเช่า-บูชา
พระของตนเอง ด้วยเทคนิคการขายที่แตกต่างกันออกไป
ซึ่งมีทั้งแบบเข้าถึงตัวลูกค้า มีสินค้าให้เลือกหลากหลาย
ผูกขาดตลาด และหากเป็นผู้ขายที่มีประสบการณ์ระดับเซียน
พระ จะมีกลยุทธ์ที่สำคัญคือ รอจังหวะให้มีลูกค้ารายใหญ่มา
ซื้อ โดยเก็บพระดี มีราคาไว้ที่บ้าน ส่วนพระที่อยู่บนแผงนั้น
เป็นพระทั่วๆ ไป หากลูกค้าต้องการเช่า-บูชา ต้องติดต่อเป็น
การส่วนตัว

อ่านต่อ

ปล่อยสัตว์ ทำบุญฤๅสร้างบาป
Animals Released a Merit or Sin

รัตนะ บัวสนธ์1 สัญชัย ขาวนวล2
รวงทอง ถาพันธุ์3 อนงค์ รอดแสน4 ณิชา พันธุ์ควณิชย์5

บทคัดย่อ

                 การวิจัยนี้ใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ โดยใช้แบบแผน
การศึกษาพหุกรณี มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษากระบวนการค้าสัตว์เพื่อ
นำมาขายในเชิงพุทธพาณิชย์และศึกษามุมมอง ทัศนคติของผู้ที่
เกี่ยวข้องที่มีต่อการปล่อยสัตว์และอาชีพค้าสัตว์ ใช้วิธีการสังเกต
แบบมีส่วนร่วมโดยสมบูรณ์ วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้การวิเคราะห์
เนื้อหาและการวิเคราะห์สรุปอุปนัย จากการศึกษาพบว่าอาชีพค้า
สัตว์เกิดมาจากการอาศัยความเชื่อของชาวพุทธที่ว่า การปล่อย
นกปล่อยปลาทำให้เกิดผลบุญกับผู้ที่ปล่อยทำให้ผู้ค้าสัตว์
อุปโลกน์ความเชื่อดังกล่าวให้เข้ากับสัตว์ที่มีชื่อหรือลักษณะ
พ้องกับความต้องการของผู้ปล่อย และนำมาขายเป็นอาชีพ
                 ผู้ที่ประกอบอาชีพค้าสัตว์คืออดีตคนในชุมชนเรือนแพเก่า
แสดงให้เห็นว่าอาชีพค้าสัตว์ได้รับการสืบทอดตามกันมาเป็นรุ่นต่อรุ่น
มีทั้งเป็นพี่น้องกัน เป็นแม่ลูกกัน เป็นน้าหลานกัน และยังมีเด็ก ซึ่ง
เป็นลูกหลานของผู้ค้าสัตว์มาช่วยขายในวันหยุดเสาร์อาทิตย์และ
ช่วงปิดเทอม และทำให้เด็กเหล่านี้เกิดความผูกพันในอาชีพค้าสัตว์
ซึ่งอาจจะส่งผลไปถึงอาชีพในอนาคตของเด็กเหล่านี้ได้
สัตว์ที่ผู้ค้าสัตว์นำมาขายได้แก่ ปลา เต่า และนก ปลา
สามารถหาซื้อได้จากตลาดใต้ มีทั้งขายปลีกและขายส่ง
ส่วนเต่าและนก ซึ่งเป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตามพระราชบัญญัติ
สงวนและคุ้มครองสัตว์ป่าพ.ศ.2535 ไม่สามารถหาซื้อได้ทั่วไป
ผู้ค้าสัตว์ต้องลักลอบซื้อขายกัน ส่วนนกจะมีคนจับมาส่งให้ถึง
หน้าวัด
                 ลูกค้าส่วนใหญ่คือคนไทยชาวพุทธที่มาสักการบูชา
พระพุทธชินราช ทำบุญไหว้พระเสร็จจึงมาทำทานด้วยการปล่อย
สัตว์ที่หน้าวัด ซึ่งคนไทยชาวพุทธที่มาปล่อยสัตว์ส่วนใหญ่ปล่อย
สัตว์เพราะมีเรื่องไม่สบายใจ หรือเพื่อเป็นการสะเดาะเคราะห์
ส่วนชาวต่างชาติมีเป็นจำนวนน้อยเพราะเห็นเป็นเรื่องแปลก
ส่วนชาวต่างชาติจะซื้อสัตว์ปล่อยหรือไม่ขึ้นอยู่กับมักคุเทศน์
(ไกด์นำเที่ยว) แนะนำมากกว่าความต้องการของตนเอง

อ่านต่อ

วิจัยเชิงประเมิน: แนวคิดและการประยุกต์ใช้ในการศึกษา
Evaluation Research: Concept and Application in Education

รัตนะ บัวสนธ์
Rattana Buosonte
www.rattanabb.com
rattanabb@hotmail.com

บทคัดย่อ

                        การวิจัยเชิงประเมินเป็นการประยุกต์ใช้แนวคิดการวิจัยทางสังคมศาสตร์ เพื่อศึกษาเกี่ยวกับโครงการ แผนงาน หรือกิจกรรมใดๆ โดยมุ่งศึกษาเกี่ยวกับความเป็นไปได้ การกำกับติดตาม ประสิทธิผล ประสิทธิภาพและผลกระทบของโครงการ แผนงานหรือกิจกรรมดังกล่าว ทั้งนี้การศึกษาประสิทธิผลของโครงการ แผนงานใดๆก็ตามจะใช้แนวคิดการวิจัยเชิงทดลองในการออกแบบ  การทดลองใช้โครงการ แผนงาน โดยโครงการแผนงาน จัดเป็นเงื่อนไขในการทดลองหรือตัวแปรสาเหตุ  ส่วนผลที่เกิดจากการดำเนินโครงการ แผนงานก็คือตัวแปรตาม หรือตัวแปรผล
                        คำหลัก วิจัยเชิงประเมิน วิจัยสังคมศาสตร์ การศึกษาความเป็นไปได้ การกำกับติดตาม ประสิทธิผล ประสิทธิภาพ ผลกระทบ

อ่านต่อ